Ston

Ston to niewielkie miasto które stanowi bramę prowadzącą na półwysep Pelješac. Jest to miejscowość złożona z dwóch ufortyfikowanych części, leżących nad dwiema zatokami. Na północnym wybrzeżu, nad kanałem Neretvanski leży Mali Ston, a na południu, nad kanałem Ston - Veliki Ston. W zamierzchłych czasach Rzymianie założyli tu niewielką osadę. Od najdawniejszych czasów Ston znany był ze swoich salin. W okresie Średniowiecza obszar ten podlegał różnym księstwom słowiańskim, na przykład Duklji i serbskiemu Nemanjiden. Następnie Ston i cały półwysep dostał się pod wpływy ekspansywnego Dubrownika, a potem został odsprzedany królowi Duśanowi. Nowi władcy zamierzali odciąć półwysep kanałem od lądu. Uznali jednak, że potężne mury będą stanowiły bardziej skuteczną obronę przed najazdami nieprzyjaciela.

Miasto otoczone murami obronnymi (częściowo zachowane). Od północnego-zachodu narożnika mury ciągną się w górę do ruiny twierdzy Pozvizd, skąd do Małego Stonu. W części pd.-zach. największa twierdza Veliki kaśtio. Od najdawniejszych czasów Ston znany był ze swoich salin. 1389 Ston posiadał już szkołę, 1485 przytułek dla ubogich, 1494 sierociniec. Po katastrofalnym trzęsieniu ziemi 1850 zachował się, częściowo przebudowany renesansowy pałac Rektora, gotycka Kancelaria Republiki i pałac rodziny Sorkoćević Djordjić, renesansowy pałac biskupi z kilkoma oknami gotyckimi, klasztor franciszkanów z klauzurą w stylu włoskiego gotyku.

Począwszy od czasów rzymskich, Ston znany byt ze swoich salin. W średniowieczu miasto podlegało różnym władcom i księstwom słowiańskim, między innymi Duklji. Potem cały półwysep, a wraz z nim Ston, dostał się pod wpływy Dubrownika, a następnie został odsprzedany królowi Duśanowi. Nowi władcy postanowili w celach obronnych i dla bezpieczeństwa odciąć półwysep kanałem od lądu. Zaniechali jednak tego pomysłu, w zamian budując mury obronne, które uznali za lepszą i skuteczniejszą ochronę przed atakami wroga. Do budowy fortyfikacji zostali zatrudnieni stawni architekci, wśród nich Juraj Dalmatinac.

Wewnętrzna zabudowa miasta otrzymała kształt regularnego pięciokąta, a wszystko, łącznie z ilością domów, zostało dokładnie zaplanowane. Po trzy równoległe ciągi uliczne przebiegały na linii północ-południe i wschód-zachód, dzieląc miasto na 15 jednakowych części, w których stało po 10 budynków mieszkalnych. Na zewnątrz ulokowano budynki użyteczności publicznej. W 1581 r. został zbudowany wodociąg oraz system kanalizacji. Własną szkołę Ston posiadał już w 1389 r. W roku 1481 powstał pierwszy przytułek dla ubogich, a w 1494 r. sierociniec. Niestety, w 1850 r. miasto nawiedziło potężne trzęsienie ziemi, które zniszczyło dużą część starej zabudowy.

Usytuowanie murów stanowiło podstawę do opracowania planu zabudowy miasta. Układ ulic został starannie i nieprzypadkowo dobrany. Po trzy równoległe ciągi uliczne przebiegają w kierunku północ-południe i zachód-wschód i dzielą miasto na 15 jednakowych pól, w których znajdowało się po 10 domów. Interesujące, że budynki mieszkalne wznoszono w środku, budynki użyteczności publicznej natomiast zostały ulokowane na obrzeżu.

Do miasta prowadziły tylko dwie bramy miejskie. Wodociąg i system kanalizacyjny zostały zbudowane w 1581 roku. Z zabytków, które ocalały po katastrofalnym trzęsieniu ziemi w 1850 r godny uwagi jest Kneźev dvor (pałac rektorski), renesansowy pałac biskupi i Franjevacki samostan (klasztor franciszkanów) z klauzurą (częścią zamkniętą dla obcych) w stylu południowowłoskiego gotyku. Wszystkie te budowle pochodzą z XIV i XV wieku.

Mali Ston leży nad zatoką Kanał Malog Stona, gdzie prowadzi się hodowlę ostryg, których można na miejscu spróbować wraz z wykwintnym białym winem. Oprócz tego tutejszą specjalnością kulinarną jest ser konserwowany w oliwie. Mali Ston został wybudowany według planu regulacyjnego z 1335 r. Dawniej otoczony byt murami chroniącymi go od strony lądu i od strony morza. Nad całą miejscowością górują ruiny twierdzy Koruna z 5 basztami, z których roztacza się wspaniały widok na okolicę. W kierunku południowym ciągną się przez ok. 1,5 km potężne mury obronne z odgałęzieniem w kierunku wzgórza Pozvizd z ruinami twierdzy. Interesującym zabytkiem jest ufortyfikowany skład soli z 1462 r. W niewielkiej zatoce portowej Mali Ston prowadzi się hodowlę ostryg. Można je na miejscu skonsumować z białym chlebem i cytryną. Nad miejscowością dominują ruiny twierdzy Koruna (Veliki kastio), z których roztacza się wspaniały widok na okolicę.

Veliki Ston leży na przesmyku w północno-zachodniej i głęboko wdzierającej się w ląd części zatoki nazywanej Stonski kanał. W miejscowych kościołach zachowało się bardzo dużo starych i cennych elementów z różnych wieków. Bardzo ciekawy jest klasztor Franciszkanów z klauzurą w stylu włoskiego gotyku oraz tablicą upamiętniającą pobyt św. Franciszka z Asyżu. Interesujące dzieła sztuki znajdują się w kościele św. Nikola, którego wnętrze zdobi duży obraz przedstawiający ukrzyżowanie Chrystusa oraz drewniana gotycka rzeźba patrona kościoła, św. Vlaha, z 1870 r.