Karlovac

Miasto położone pośród zielonych pagórków nad trzema rzekami: Kupą, Koraną i Mreżnicą, jest dużym ośrodkiem przemysłowym i ważnym węzłem komunikacyjnym, odkąd w XVI w. wybudowano drogę łączącą Karlowac z Rijeką. Za rządów marszałka Tito rozwinął się w mieście przemysł włókienniczy, metalowy, chemiczny, skórzany i drzewny. Mimo dużego uprzemysłowienia, nie brak tu parków i skwerów, gdzie można odpocząć po męczącym dniu pracy.

Uwagę turystów przyciąga szczególnie uroczy rynek, będący prawdziwym sercem miasta. Dzięki centralnemu położeniu, Karlovac jest jednym z największych w kraju węzłów komunikacyjnych. Krzyżują się tu drogi z północy na południe i ze wschodu na zachód. Dla turysty z Polski znaczenie mają przede wszystkim szosy prowadzące w kierunku wybrzeża oraz autostrady do Zagrzebia. Inne ważne trasy biegną przez przejście graniczne Jurovski Brod-Metlika do Novego Mesta i Lublany w Słowenii, a także w przeciwną stronę, do przejść granicznych z Bośnią. Z krajobrazowego punktu widzenia, ciekawa może być podróż do Senj szosą prowadzącą miedzy górami Velika Kapela i Mala Kapela oraz skrawkiem Velebitu.

Historia Karlovaca wiąże się szczególnie z organizacją obrony granic i powstaniem Pogranicza Wojskowego w XVI w.
Wszystko zaczęło się po zjednoczeniu okrojonego królestwa Chorwacji, Dalmacji i Slawonii w jednolite państwo chorwackie ze stolicą w Zagrzebiu. Nowemu państwu obronę zapewniało 200 pieszych i 800 konnych żołnierzy utrzymywanych przez samego króla Ferdynanda I, a dowodzonych przez miejscową szlachtę. Chłopi również mieli swoje zadanie polegające na organizowaniu na wzgórzach "taborów" mających sygnalizować najazd. W takiej sytuacji wielkie znaczenie obronne miały oddziały uskoków, czyli prebjegów, nazywanych najczęściej Włachami, Serbami, Raszanami lub Ciciami. Byli to przeważnie pasterscy Włachowie wyznający prawosławie, którymi dowodzili kapetanowie i wojewodowie.

Wraz z nimi przybył do Chorwacji cykl pieśni o Kosowym Polu i Królewiczu Marku śpiewanych przy akompaniamencie gęśli zbudowanych z pudla rezonansowego obciągniętego skórą, długiej szyjki i struny skręconej z końskiego włosia, po której przeciągano smyczkiem. Gra na takim instrumencie przypominała bardziej zawodzenie, a wirtuozeria raczej nie wchodziła w grę. Improwizując, śpiewak tworzył poemat na nowo, gdyż zwykle nie pamiętał treści, a znał tylko schemat, stale środki ekspresyjne i pewne formalne ramy. Pieśni o bitwie na Kosowym Polu opowiadają w sposób liryczny i poetycki o potyczce z Turkami w 1389 r. Z kolei cykl o królewiczu Marku poświęcony jest postaci księcia feudalnego Vukasina. Marko, który po klęsce na Kosowym Polu został wasalem tureckim, zginął, walcząc po stronie nieprzyjaciela przeciwko swoim rodakom. Pieśń ludowa uczyniła z dwuznacznej postaci księcia prawdziwego rycerza o gorącym sercu, będącego symbolem narodowych cnót. Marko z pieśni nie jest jednak ideałem - bywa wulgarny i tchórzliwy, a przy tym pije na umór.

Kiedy wydatki na obronę wzrosty, a podatki nałożone na Chorwację nie przyniosły wystarczających dochodów, zadanie obrony granic przejęły Kraina, Karyntia i Styria. Dowództwo powierzono arcyksięciu Karolowi, ojcu dwóch polskich królowych - Anny i Konstancji, żon Zygmunta III Wazy. W roku 1579 arcyksiążę rozpoczął budowę twierdzy Karlowac (Carlstadt), która miała być siedzibą komendanta chorwackiego Pogranicza Wojskowego. Zamieszkujących ją uskoków nazywano Krajisnikami, czyli pogranicznikami. Cieszyli się oni dużymi swobodami i na tym tle dochodziło do spięć z Chorwatami. W końcu jednak stanowisko graniczarów zwyciężyło i w 1630 r. wydano "statuty właskie" przyznające im prawo wybierania własnych kneziów, prawników, dowódców wojskowych i wojewodów. Jednocześnie zobowiązywano ich nie tylko do obrony granic, ale i uczestnictwa w wyprawach poza granice Wojskowego Pogranicza pod dowództwem habsburskich generałów.