Zadar

Zadar to główne miasto północnej Dalmacji, jest ośrodkiem kulturalnym i gospodarczym w północnej Dalmacji, łliryjskie plemię Libumów, którzy zasiedlili północną Dalmację, założyło miejscowość Jadera. Potem przybyli tu Rzymianie, podbili Liburnów i dali początek miastu, którego układ urbanistyczny zachował się do dzisiaj. Nazwa miasta, w greckich źródłach występującego pod nazwą Idassa, wywodzi się prawdopodobnie z czasów przediliryjskich, gdy obszar ten zajmowały liczne wspólnoty terytorialne budujące własne osady. W IX w. p.n.e. W średniowieczu miało status wolnego miasta. W X w. miasto uznało władze zwierzchnią królów chorwackich. Następnie w mieście panowali kolejno Wenecjanie i Turcy przyczyniając się do upadku i świetności tego miasta. Do czasów dzisiejszych przetrwał tylko Zadar wspominany po raz pierwszy w IV w. p.n.e. Najpierw zamieszkiwali tu Liburno-wie. Za czasów rzymskich kolonia nazywana Jader rozwinęła się w miasto, którego układ urbanistyczny zachował się po dziś dzień. Powstały wówczas kapitał, forum, teatr i termy, istniała także kanalizacja.

Dalmacja, wraz z Zadarem, została przyłączona do Cesarstwa Austro-Węgierskiego i pozostawała w nim prawie przez cały wiek XIX, a w latach 1918-43 znalazła się pod rządami włoskimi. Po bombardowaniach, przeprowadzonych przez lotnictwo brytyjskie i amerykańskie, miasto zostało odbudowane. Na szczęście zachowano oryginalny plan ulic, starano się także harmonijnie połączyć nowe budownictwo z tym co pozostało ze starego miasta.

Wewnątrz murów obronnych powstały: kapitol, forum, teatr i termy. W mieście działała kanalizacja. Za panowania cesarza Trajana został zbudowany akwedukt (35 km), dostarczający wodę z jeziora Vransko. W okresie wędrówki ludów jedynie miasto Zadar oparło się najazdowi Awarów. Następnie plemiona słowiańskie osiedliły się na żyznych terenach położonych nieco w głębi kraju. Zadar stawał się z wolna miastem chorwacko-romańskim. Administracyjnie należał do królestwa bizantyjskiego. Przynależność ta była raczej formalna niż faktyczna, gdyż spór o miasto wiedli już od XI w. różni panujący, także chorwaccy królowie i panowie weneccy, gdy tymczasem Wielka Rada" - zebranie obywateli miasta Zadar dążyła do autonomii. W początku XIII w. Republika Wenecka zażądała od krzyżowców zniszczenia Zadaru. Miała to być zapłata za przewiezienie ich na okrętach weneckich i kara dla miasta, gdyż najdłużej ze wszystkich miast dalmatyńskich opierało się Wenecji i nie zamierzało się jej podporządkować. W końcu zostało zdobyte przez Wenecję. W 1202 r. doża Dandolo na czele francuskich krzyżowców wkroczył do Zadaru. W 1358 r. miasto przeszło pod panowanie Węgier.

W 1409 r. Wenecjanie mogli święcić tryumf: król węgierski Władysław sprzedał miasto i wybrzeże za 100 000 dukatów. Zara, jak zwali Wenecjanie miasto, stało się siedzibą namiestnika na obszar Dalmacji i Albanii. W głębi kraju rozwijało się rolnictwo, a w mieście kwitło rzemiosło. Z obu tych gałęzi gospodarki korzyści czerpała Republika Wenecka. Ona przecież kontrolowała handel. Towary mogły być wywożone tylko do Wenecji, a na towary sprowadzane spoza republiki nakładane było podwójne cło. Mieszkańcom wolno było robić zapasy żywności nie więcej niż na 4 dni. Wenecjanie dbali jednak o rozwój miasta i uczynili je potężnym grodem na wschodnim Adriatyku. Miało ono powstrzymać napady wojsk osmańskich. W 1797 r. miasto dostało się pod panowanie austriackie. Od 1918 r., aż do końca II wojny światowej Zadar należał do Italii. W tym czasie 8000 mieszkańców opuściło miasto, ich miejsce zajęli Włosi. W latach II wojny światowej Zadar bardzo ucierpiał podczas nalotów lotniczych. Odbudowa nastąpiła za rządów marszałka Tito. W tym okresie odnowiono też większość zabytków kulturalno-historycznych.

Główne obiekty zasługujące na zwiedzanie położone są w okolicach okrągłego kościoła św. Donata, bizantyjskiej budowli z IX w., zbudowanej za rzymskim forum. W lecie odbywają się tutaj wieczory muzyczne - koncerty muzyki renesansowej i wczesnobarokowej. Leżące naprzeciwko kościoła ciekawe Muzeum Sztuki Sakralnej, mieszczące się w klasztorze Benedyktynów, posiada spore zbiory relikwiarzy i malarstwa religijnego.

Pochodząca z XIII w. romańska katedra św. Anastazji nigdy do końca nie została odbudowana po zniszczeniach, jakie miały miejsce w czasie II wojny światowej. Klasztor Franciszkanów leżący o kilka ulic dalej jest zachowany w dobrym stanie. Warto obejrzeć wielki, romański krzyż w skarbcu mieszczącym się za zakrystią.

Można zajrzeć też do Muzeum Archeologicznego stojącego naprzeciwko kościoła św. Donatai Muzeum Etnograficznego. Dużo ciekawsze jest Muzeum Narodowe mieszczące się za wejściem do Bramy Morskiej. W tym wspaniałym muzeum historycznym znajdują się makiety miasta z różnych okresów oraz stare malarstwo i przedmioty, pochodzące z wykopalisk w wielu miastach nadmorskich. Ten sam bilet wstępu uprawnia do wejścia do miejscowej galerii sztuki. Większość muzeów jest nieczynna w zimie, a podpisy pod eksponatami są tylko w języku chorwackim.

Zadar ponownie przeżywał ciężkie chwile, w listopadzie 1991 r., gdy jugosłowiańskie rakiety spadły na stare miasto. Chociaż miasto było ostrzeliwane przez Serbów, nie ucierpiało zbytnio, chociaż na niektórych budynkach nadal widać ślady kuł. Serbscy strzelcy zostali jednak odparci przez armię chorwacką w czasie ofensywy w styczniu 1993 r. i Zadar na powrót stal się bezpiecznym miastem. Chociaż nadal gdzieniegdzie widać jeszcze ślady konfliktu, wąskie, kamienne uliczki, wyłączone z ruchu kołowego. Zadar znowu jest fascynującym miejscem na włóczęgę. Wspaniale fortyfikacje z XVI w. nadal chronią miasto od strony lądu, wzdłuż zatoki biegną wysokie mury. W Zadarze jest zaskakująco dużo uroczych zakątków.